به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی در بدو شکل گیری و تاسیس در ماه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نخستین گام نسبت به جذب و اعزام مبلغ در مناسبت های مختلف همت گمارد.
از آغاز، امر خطیر تبلیغ دین در تمامی دوران فعالیت دفتر به عنوان فعالیت سترگ و ماندگار و از ماموریت های اصلی دفتر تبلیغات اسلامی بوده است.
در گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین سعید روستاآزاد "معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم" به بررسی رویکرد مساله محوری در برنامه های این معاونت و همچنین تعامل با قطب های فکری فرهنگی پرداخته ایم که در ادامه از پیش رو می گذرانیم:
* نگاه شما نسبت به قطب های فکری و فرهنگی و تعامل با قطب ها و پیگیری مسأله محوری در دفتر تبلیغات اسلامی چیست؟
موضوع مسأله محوری و ایجاد رویکرد ناظر به حل مسأله در خصوص مسائل فرهنگی سابقه ای قریب به ده ساله در دفتر دارد ولی با ریاست حجت الاسلام والمسلمین واعظی شتاب بیشتری به خود گرفت؛ صورت مسأله این بود که با توجه به این که در کشور مسائل متعددی در خصوص مسائل فرهنگی وجود دارد و دوم این که ظرفیت های دفتر محدود است و سوم این که دفتر اضلاع گوناگون آموزش، پژوهش، پاسخگویی و تبلیغی دارد، بنا بر این شد که دفتر در مسائل اجتماعی و فرهنگی اولویت هایی قائل شود و قوای مجموعه خود را تجمیع کند تا هم‌افزایی داشته باشند و به حل مسأله کمک کنند و یا به عبارتی حضور مؤثری در حل مسائل داشته باشد.
دفتر تبلیغات اسلامی مجموعه ای واسط بین حوزه و نظام است و به عبارتی هم دستگاه های حاکمیتی نسبت به دفتر توقع فعالیت های ویژه در خصوص مسائل فرهنگی دارند و هم حوزه های علمیه و مردم این توقعات را از دفتر دارند. مسأله محوری با این نگاه شکل گرفت و به نظر بنده رشد قابل توجه و خوبی داشته است و کمک فراوانی به مجموعه فرهنگی و تبلیغی دفتر کرده است زیرا اکثر مسائل مطرح شده در ذیل میزهای قطب های فکری فرهنگی این دفتر رویکرد فرهنگی اجتماعی و تبلیغی دارند و باید از ظرفیت تبلیغی دفتر برای رفع این کاستی استفاده شود.
* عمده فعالیت معاونت فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در خصوص تعامل با قطب ها در سال گذشته چه بوده و چه اقداماتی صورت گرفته است؟
اولین و مهمترین مطلبی که در تعامل بین معاونت و قطب ها اتفاق افتاده، تعریف دوره های تخصصی ذیل هر میز است، مانند دوره های کوتاه مدت تربیت مبلغ سبک زندگی، تربیت مبلغ خانواده و تربیت مبلغ نقد فرق انحرافی وهابیت، بهائیت و مسیحیت تبشیری و موضوعات مختلف دیگر.
از طرف دیگر با توجه به این که زمینه اصلی و شرط اصلی اعزام مبلغ و حضور مؤثر فرهنگی در مجموعه های مختلف داشتن نیروهای کارآمد، آموزش دیده و متخصص است، اتفاق دیگری که در تعامل معاونت فرهنگی و تبلیغی با قطب ها صورت گرفته و در قطب ها به آن توجه کافی شده است، توجه به اعزام های تخصصی و اعزام مبلغان متخصص است که این کار آغاز شده و روند رو به رشدی داشته است؛ اگر چه که تا رسیدن به مطلوب فاصله زیادی داریم.
بنابر این تکمیل فرایندرویکرد مسأله محوری، در خصوص هر کدام از میزهای قطب های فکری فرهنگی مانند سبک زندگی، خانواده، تعمیق باورهای دینی، نقد فرق انحرافی و همچنین میز آموزش و پرورش، اعزام های تخصصی شکل گرفته و تقریباً تمام میزهای تخصصی به این مسأله اهتمام داشته اند و فعالیت هایی صورت گرفته است.
در رابطه با اهمیت موضوع اعزام مبلغان متخصص، از دیرباز این موضوع در دفتر مدنظر بود ولی سازوکارهای قانونی و روال ها و فرایندهای قانونی آن دیده نشده بود و بعد از طرح مسأله محوری و طرح موضوع قطب ها، توجه ویژه ای به این مسأله شده و با روند خوبی این مسأله پیگیری می شود و در معاونت فرهنگی و تبلیغی و دیگر بخش های دفتر جای خود را پیدا کرده است.
محور سومی که از برکات مسأله محوری دفتر است، توجه ویژه از سوی میزهای مختلف قطب های فکری فرهنگی به مسأله فضای مجازی و تبلیغ نوین است.
اداره کل تبلیغ نوین معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی جزء مجموعه های نو پدید دفتر تبلیغات اسلامی است که سابقه تصویب کمتر از پنج سال دارد و حدود سه سال است که به صورت جدی فعالیت می کند. با تلاش دوستان ما در اداره کل تبلیغ نوین در سال گذشته، زمینه های تخصصی شدن فعالیت ها برای طرح مسأله محوری شتاب بیشتری گرفت و تقریبا ذیل همه میزهای تخصصی مانند میز اخلاق، میز سبک زندگی، میز خانواده، میز آموزش و پرورش، میز فرق انحرافی، میز تعمیق باورهای دینی و میز اندیشه سیاسی و ولایت فقیه مصوبات و برنامه خوبی برای تبلیغ نوین و تبلیغ در فضای مجازی تدارک دیده شده است که از جذابیت و جامعیت خوبی برخوردار است؛ این از برکات مسأله محوری است که توجه کافی و وافی به این فضای پر مخاطب و جذاب شده است.
در حوزه تبلیغ نوین بر خلاف تبلیغ سنتی امکان تجمیع قوا در خصوص مسائل تخصصی و اولویت دار فرهنگی راحت تر و سهل تر است. این که ما توقع داشته باشیم اعزام سنتی ما بعد از 30 سال سریع متحول شود و به سمت تخصصی شدن برود، شاید ممکن نباشد و شاید بتوانیم بخشی از این ظرفیت را به اعزام های تخصصی اختصاص دهیم ولی در تبلیغ نوین به لحاظ این که عمده مبلغین فعال، جوان و آشنا با مسائل تخصصی هستند، اعمال سیاست مسأله محوری راحت‌تر و کم‌موونه‌تر است و فعالیت های بسیار خوبی در این زمینه انجام شده است، مانند تولید بسیاری از فیلم های کوتاه، کلیپ های متعدد، تأسیس کانال های مختلف، فعالیت قابل توجه مبلغین در شبکه های پیام رسان و تأسیس سایت های مختلف که حدود 2 هزار نفر در این عرصه فعال هستند و با طرح مسأله محوری شتاب بیشتری گرفته است. تبلیغ نوین با مسأله محوری تقریبا همزاد هستند و با فاصله کوتاهی در دفتر تبلیغات اسلامی شکل گرفته اند که در آینده این تعاملات شکل بهتری بگیرد و شاهد ارتقای کمی و کیفی آن باشیم.
* چشم انداز برنامه های معاونت فرهنگی و تبلیغی در سال آتی چیست و تعامل با قطب ها را چگونه ارزیابی می کنید؟
تعامل این معاونت در گذشته با برخی از میزهای قطب های فکری فرهنگی که رویکرد علمی و پژوهشی بیشتری داشته اند مانند میز تمدن و میز علوم انسانی کمتر بوده اما با ارتباطات و تعاملات جدیدی که با این میزها داشته ایم، به نظر می رسد که در آینده شاهد تعاملات بیشتری با این سه میز نیز باشیم و مصوبات خوبی را در این میزها برای معاونت تصویب کنند.
اکثر میزها غیر از سه میزی که ذکر شد، عمدتاً رویکرد فرهنگی و تبلیغی دارند و طبیعی است که عمده فعالیت های این میزها سمت و سوی تبلیغی پیدا کند. اما باید تلاش کنیم با میزهایی که شاید بخش غالب فعالیت آنها مسائل پژوهشی است، تعاملات بیشتری داشته باشیم و مطمئنا این روند به فضای تبلیغ تخصصی می تواند کمک شایانی داشته باشد.
* در پایان اگر نکته ای مدنظر حضرتعالی است، بفرمایید.
نکته ای که فکر می کنم توجه بیشتر دوستان ما در میزهای مختلف را می طلبد، این است که ما به عنوان یک مجموعه فرهنگی قوای محدودی در مقابل نیازهای رو به فزونی جامعه داریم، اگر بنای دفتر تبلیغات اسلامی کمک مؤثر به حل مسائل فرهنگی است، چاره ای جز تعامل با مجموعه های صفی خارج از دفتر دفتر نیست؛ توقعی که از میزها می رود اتخاذ موضع ستادی در دفتر است؛ زیرا اگر ما موضع صفی اتخاذ کنیم، قالب فعالیت ها را از منظر یک پروژه نگاه خواهیم کرد که هر پروژه ای که تعریف می شود، ابتدا و انتهایی دارد و پروژه بسته می شود و پروژه دیگر شروع می شود اما اگر ما برای دفتر در موضوعاتی مانند خانواده، سبک زندگی و مقابله با اعتیاد و مفاسد اخلاقی و ضعف بنیه های اعتقادی جایگاه ستادی قائل شدیم چه برای مجموعه های حوزوی و چه برای مجموعه های غیر حوزوی و حاکمیتی، آنوقت بخش غالب و قاطبه فعالیت های میز ها از پوشش پروژه ای خارج و به پوشش فرایندی و پروسه ای تبدیل خواهد شد؛ آنوقت می بینیم که خروجی مصوبات چقدر در دسترس مخاطبان قرار گرفته و چقدر مجموعه های بزرگ فرهنگی می توانند با آن ارتباط برقرار کنند.
گرچه این رویکرد که البته مورد قبول همه دوستان فعال در قطب هاست و به لطف خداوند در دستورکار برخی قرار گرفته اما در برخی از میزها هنوز نتوانستیم آن گونه که شایسته و بایسته است به اتخاذ موضع ستادی نزدیک شویم؛ زیرا این کار، ارتباطات و تعاملات گسترده ای را می طلبد و اگر بخواهیم در حل مسائل فرهنگی اقدامی داشته باشیم، به نظر بنده هیچ راهی جز تعامل تعریف شده و مدون در ارتباط با مجموعه های دیگر نداریم.
اکنون در حوزه فرهنگی لازم است دفتر تبلیغات اسلامی و میزهای تخصصی آن ربط و نسبت خود را با مجموعه هایی مانند قرارگاه خاتم الاوصیا و مجموعه های فرهنگی و هنری معتبری مانند اوج که فعالیت گسترده ای در کشور دارند و یا نهادی مانند نهاد ائمه جمعه کشور که به تعبیر رهبر معظم انقلاب قرارگاه فرهنگی هر شهرستان است، تعریف کنند. اگر بنا است محصولات میزها در اختیار مجموعه های فرهنگی قرار بگیرد ما که مدعی مشارکت در همه مسائل فرهنگی هستیم، باید نسبت خود را با دیگر مجموعه های فرهنگی مشخص کنیم.
همینطور نسبت به دانشگاه فرهنگیان که بدنه بسیار عظیمی از تربیت معلمان در سراسر کشور را بر عهده دارد و کسانی که قرار است متولی فرهنگ، دین و اندیشه دانش آموزان باشند، باید نسبت وثیقی را بین فعالیت میزها با این مجموعه ها برقرار کنیم. ده‌ها از این مجموعه های کلان که صف فعالیت فرهنگی هستند و قبول دارند که باید از یک پشتوانه قوی متکی بر منابع اصیل حوزوی مانند دفتر تبلیغات اسلامی برخوردار باشند، وجود دارد ولی ما نتوانستیم سازوکار مناسبی را برای رسیدن به این موضع به دست آوریم؛ در حالی که مطالبه مقام معظم رهبری و دستگاه های حاکمیتی از دفتر تبلیغات اسلامی همین است.
تأکید می کنم در برخی موضوعات مانند فرق انحرافی و فعالیت های مربوط به کودکان و نوجوانان، نسبتا این جایگاه برای دفتر تبلیغات اسلامی به دست آمده اما در بسیاری از موارد مجموعه هایی وجود دارند که از دفتر تبلیغات اسلامی جلوتر هستند و قدمت بیشتری دارند و باید در این موارد مطالبه رهبر معظم انقلاب مبنی بر هم افزایی مجموعه های فرهنگی را دنبال کنیم؛ اگر این مجموعه ها در کنار هم قرار بگیرند، می تواند منجر به توفیقات فعالیت میزها شود ولی اگر فعالیت میزها را در قالب پروژه های تعریف شده محدود کنیم و این پروژه ها تبدیل به جریان سازی اجتماعی و فرهنگی نشود و توان حضور در عرصه جریان سازی را نداشته باشد، به هدف طرح قطب ها نرسیده ایم.
توقع دوم ما از میزها این است که تعامل هر چه بیشتر و اعتماد بیشتر به مجموعه های صفی دفتر داشته باشند که مطالبه همه مجموعه های دفتر است؛ برخی از میزها شأن مجموعه های صفی را صرفاً به عنوان معرفی مجری تلقی می کنند که مصوبه ای تصویب شده و بنا است هزینه اش در اختیار فلان معاونت یا مرکز هزینه قرار بگیرد و مرکز هزینه موظف است که مجری را معرفی کند و نسبت به تأمین هزینه ها پیگیری کند که البته این رویکرد کمکی به رشد مراکز دفتر نخواهد کرد.
بنا است که با طرح مسأله محوری دو اتفاق بیفتد یکی کمک به حل مسائل فرهنگی و دوم رشد و ارتقای مجموعه های دفتر و تخصصی شدن فعالیت ها و اتخاذ رویکردهای جدید ولی وقتی مجموعه های صفی دخالتی در مصوبات نداشته باشند و یا دخالت حداقلی داشته باشند، رشدی اتفاق نمی افتد.
اگر مجموعه میزها این اعتماد و اطمینان را داشته باشند که ، هم در مرحله تصویب از صف متصدی نظرخواهی کنند و هم در مرحله اجرا اعتماد و اطمینان به صلاحیت های صف مجری داشته باشند، هم به حل مسأله و هم به ارتقای سطح کیفی مجموعه های صفی دفتر کمک می کند ولی این مدل فعلی که در برخی میزها عمل می شود، کمکی به ارتقای آنان نمی کند. اگرچه که در برخی از قطب ها این معضل مشهود نیست ولی در برخی میزها و قطب ها نیازمند تعامل بیشتر هستیم.