به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، محمد سوری "ارائهدهنده" در این کرسی که به همت پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب در دو بخش از بیانیه گام دوم انقلاب بر مسئله عرفان و معنویت تأکید کردهاند و ایشان در هنگام برشمردن برکات بزرگ انقلاب اسلامی، به افزایش چشمگیر «معنویت و اخلاق» در فضای عمومی جامعه اشاره کردهاند.
وی گفت: مقام معظم رهبری در میان سفارشهای پایانی خود مجدداً از «معنویت و اخلاق» بحث کرده و آن را سرلوحه کارها دانستهاند؛ به گفته ایشان، بیانیه گام دوم انقلاب همچون سندی بالادستی است که فقط کلیاتِ مسائل امکان طرح در آن را پیدا کردهاند و نمیتوان انتظار داشت که مقام معظم رهبری خود به صورت جزئی به تکتک مسائل پرداخته باشند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در خصوص مسئله عرفان و معنویت نیز همین قضیه حاکم است و ایشان فقط به اهمیت مسئله عرفان و نقش حضرت امام خمینی(ره) به عنوان «انسان معنوی و عارف و وارسته از پیرایههای مادی» اشاره کردهاند.
وی افزود: به نظر میرسد هر سه عنوانی که در این بیانیه برای حضرت امام خمینی(ره) به کار رفته (معنوی، عارف، وارسته از پیرایههای مادی) به یک حقیقت واحد اشاره دارد؛ در سنت عرفان اسلامی با این حقیقت آشنا هستیم. در سنت عرفان اسلامی این ویژگیها از آنِ کسی است که در کنار عمل به شریعت مطهر، مسیر طریقت را نیز طی کرده باشد و به حقیقت رسیده باشد و امام خمینی(ره) یکی از همین کسان بود.
سوری اظهار داشت: امام خمینی(ره) در دورهای به آموزش عرفان و نیز سیر و سلوک عملی پرداخت که عرفان از درسهای زیرزمینی و مخفی حوزههای علمیه به شمار میرفت؛ ولی پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، تحت تأثیر شخصیت حضرت امام(ره)، فضای تازهای برای طرح مسائل عرفانی باز شد و برای نخستین بار به صورت رسمی در حوزههای علمیه درس و بحث عرفان اسلامی رونق گرفت و شیفتگان زیادی را سیراب کرد.
وی با بیان این که باید دانست که امام خمینی(ره) میراثدار سنتی مهم و سترگ در عرفان بود، گفت: شخصیتهای برجستهای که همگی از عالمان بزرگ شیعه بودند، این سنت عرفانی را حفظ کرده و گسترش داده بودند و حضرت امام ـ هم در نوشتههای خود و هم در سلوک عملی خود ـ این سنت مهم را بازتاب داده بود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به این که امام خمینی(ره) تربیتیافته عرفان شیعی است، عرفانی که از سنت پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع) برگرفته شده و تصریح کرد: این سنت عرفانی هر چند در اوایل حیات سنت شیعی و نزد عالمان بزرگی مانند ابن ادریس، شیخ مفید و...، چندان مستندات روشنی ندارد؛ ولی پس از دوره صفویه و نزد عالمانی مانند ابن ابیجمهور احسایی، قاضی نورالله شوشتری، صدرالمتألهین و آقامحمد بیدآبادی تاریخچه واضح و روشنی دارد.
وی افزود: این سنت تا به امروز زنده است و قابل انکار نیست که امام خمینی(ره) یک شخصیت عرفانی دارد؛ بیشترین آثار قلمی امام(ره) در زمینه عرفان و معنویت بوده است و این شخصیت با آن جامعیتی که داشت، به کار سترگی مانند انقلاب اسلامی همت کرد؛ ولی متأسفانه امروزه برخی با چنین سنتی مخالفت میکنند و گاه - هر چند نه آشکارا - شخصیت عرفانی امام(ره) را تخطئه میکنند.
سوری با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب اظهار داشت: در این بیانیه، مقام معظم رهبری میفرماید: باید گذشته را شناخت و از تجربهها درس گرفت»؛ این در حالی است که متأسفانه در سالهای اخیر جریانی در حوزههای علمیه فعال شده است که برخلاف دیدگاههای حضرت امام خمینی(ره) بهشدت با عرفان و معنویتی که به دست عالمان شیعه به وجود آمده و با تعالیم اهلبیت(ع) هماهنگ است، مخالفت میکند. این جریان به سبب جایگاه بلند معنوی و سیاسی حضرت امام(ره) جرئتِ مخالفت صریح با ایشان را ندارد؛ ولی با دیگر نمایندگان عرفان اسلامی برخورد تندی دارد و کمر بسته است که حوزههای علمیه را از عرفان و معنویت تهی کند.
در ادامه این جلسه علمی، حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی اسلامی بهعنوان "ناقد" گفت: میتوان این بیانیه را پیشران حرکتهای آتی در حوزه علمیه قم دانست؛ زیرا عرفان اسلامی در واقع همان جهاد با نفس است که با عنوان «جهاد اکبر» در معنویت اهل بیت(ع) معرفی شده است.
وی گفت: انقلاب اسلامی یک تحول عظیم در قرن بیستم بود که دین را به عنوان عنصر تحولساز مطرح کرد؛ امام خمینی(ره) بهعنوان شخصیت برجسته و رهبر انقلاب اسلامی، یک عنصر عرفانی است و این جنبه وجودی امام خمینی(ره)، حتی بر جنبههای دیگر شخصیت امام(ره) برجستگی خاصی داشت.
ناقد این نشست تصریح کرد: روحیه اعتماد به نفس و توکلی که در شخصیت امام(ره) وجود داشت، اینگونه روحیات را از عرفان کسب کرده بودند. امام به نوعی «تدریج» در تربیت عرفانی معتقد است که این باور حتی در تربیت سیاسی و حتی تربیت فقهی ایشان نیز جاری شده است؛ مثلاً تأکید بر عنصر زمان و مکان یا اقتدا به اهل سنت در مسجد الحرام در فقه امام خمینی(ره)، از همین تربیت عرفانی نشأت گرفته است.
وی افزود: امام جامعه اسلامی را بهعنوان یک مجموعه جامع میدیدند و متناسب با همان فتوا میدادند. یا پذیرش جمهوریت بهعنوان قالبی برای اجراییشدن اسلام از همین روحیه امام(ره) اخذ شده است.
حجت الاسلام والمسلمین اسلامی با بیان این که متأسفانه در سالهای اخیر بهویژه در حوزههای علمیه آوردن اسم عرفان اندکی مشکلساز شده است، اظهار داشت: اگر این روحیه ادامه یابد، گرایش به عرفانهای کاذب در میان جوانان گسترش مییابد و این برای ایران اسلامی خطرآفرین است.
وی گفت: بهطور کلی ایرانیان به عرفان و اشراقهای معنوی گرایش دارند و امروزه با توجه به همین امر حتی در حوزههای علمیه باید تلاش کنیم ادبیات عرفانی را در مدارس علمیه گسترش دهیم.
ناقد این نشست تصریح کرد: در عرفان اسلامی، نوعی نگاه کثرتگرایانه حاکم است و امام خمینی(ره) نیز در آرای علمی و رفتارهای سیاسی خود از این نگاه برخوردار است. به یک معنا میتوان گفت جامعیت شخصیت امام(ره) از عرفان او اخذ شده است.
در ادامه، سوری در پاسخ به پرسش یکی از حاضران که تأکید مقام معظم رهبری بر معنویت در بیانیه گام دوم انقلاب را بیارتباط با عرفان بهویژه عرفان نظری میدانست، اظهار داشت: معنویت اهل بیت(ع) و آنچه در روایات ما درباره مقامات معنوی آمده است، جز در عرفان اسلامی به صورت منسجم و نظاممند نیامده است.
وی افزود: ما عرفان شیعی داریم و تعالیم اهل بیت(ع) در عرفان امام خمینی(ره) و استادان ایشان به صورت منسجم و نظامیافته عرضه شده است؛ حتی افرادی مانند ابنعربی و دیگرانی که در سنت عرفانی از اهل سنت بودهاند، خود بارها اعلام کردهاند که تعالیم عرفانیشان را از پیغمبر اسلام و اهلبیت او اخذ کردهاند و این نشان میدهد که نظام عرفانی اهل سنت و شیعه دو نظام عرفانی مستقل از هم و دو سنت جداگانه نیستند؛ بلکه یک سنت عرفانی است که در شخصیت بزرگانی مانند امام خمینی تبلور یافته است.
حجت الاسلام والمسلمین اسلامی نیز در پاسخ به این نقد که منظور مقام معظم رهبری از معنویت، عرفان مصطلح نیست، بلکه معنویت برخاسته از تعالیم اهل بیت (ع) میباشد افزودند خود رهبری معظم فرمودهاند «این انقلاب بینام [امام] خمینی در هیج جای جهان شناخته شده نیست». لذا عرفان از انقلاب جداییناپذیر است. نقطه پرگار حرکتهای انقلاب اسلامی، توجه به معنویت و عرفان است.