قواعد فقه  به چه معناست و اهميت آن در چيست؟

منظور از قواعد فقه اصول و قواعد كلي است كه دربردارنده احكام كلي فقهي هستند و مي توان موارد جزئي را از آن بدست آورد. توجه به قاعده فقهي مي تواند گستره وسيعي را در پاسخگويي فقه ايجاد كند. اهميت قواعد فقه از اين نظر است كه امروزه سرعت پيدايش مسائل مستحدثه زياد است و استنباط حكم فقهي در مورد تك تك اين موارد امكان پذير نيست. به همين دليل فقها بايد قواعد كلي را استنباط كنند تا از طريق اين قواعد بتوانند پاسخگوي مسائل باشند. در واقع قواعد فقه يكي از اركان پاسخگو بودن فقه در عصر حاضر  است.

آيا در پژوهشكده فقه گروهي در اين زمينه وجود دارد؟

به جهت همين اهميت قواعد فقه در پژوهشگاه گروهي براي دانش قواعد فقه و اصول فقه قرار داده شده است. خود اين گروه يك تلاشي خوبي را داشته و حتي توانسته قواعد فقهي غير معروف كه در كتب فقهاي بزرگي مثل صاحب جواهر وجود داشته را بدست بياورد،  و ان شاء الله در آتيه به جامعه علمي عرضه كند.

كدام دسته از قواعد فقهي كاربرد بيشتري در جامعه دارند؟

با توجه به ظهور مسائل اقتصادي و غير عبادي در عرصه هاي علمي و بازارهاي جهاني از جمله قواعدي كه زياد مطرح است قواعد مربوط به معاملات  است. در مورد قواعد فقه متاسفانه غير از آنچه كه مرحوم بجنوردي تلاش گسترده اي در زمينه بررسي قواعد كرده اخيرا تلاشي در آن گستره و عمق صورت نگرفته و لازم است  كه يك دانشنامه كامل از قواعد فقه تنظيم شود. از طرف ديگر براي پاسخگويي به نيازهاي فقهي در عصر حاضر كشف قواعد جديد براساس ادله معتبر لازم است، مانند مسائل معاملاتي در بورس و بازارهاي جهاني و پاسخگويي به اين مسائل صرفا از طريق قواعد فقه امكان پذير است.

آيا در پژوهشكده در اين زمينه كاري انجام شده است؟

بله، اخيرا در همين گروه موضوعي طرح شده كه ان شاء الله در آينده اجرا خواهد شد و آن اين كه چگونه مي توان با استفاده از منابع معتبر و اصيل، قواعد فقهي جديد تاسيس كرد. البته بعضي عقيده دارند همان قواعد موجود پاسخگوي نيازهاي جامعه امروزي نيز هست. اما در مقابل اين نظر برخي معتقدند كه فقه و اصول فقه نيازمند توسعه و گسترش است كه بطور طبيعي فقط از طريق گسترش قواعد و اصول فقه امكان پذير است.

وضعيت علم قواعد در بين علماي اهل سنت چگونه است؟

علم قواعد در نزد اهل سنت به جهت فقدان ادله كافي روايي براي احكام شرعي از ديرباز رونق زيادي داشته است. اما در فقه شيعه به خاطر وجود روايات زياد ائمه معصومين چندان جايگاه مهمي پيدا نكرد. شاهد آن اين است كه فقهاي شيعه در زمينه قواعد كمتر تاليف كرده اند، و عمدتا از عصر فقهاي متاخر مثل مرحوم شهيد شروع شده است و حال اينكه در زمينه مسائل فقهي و اصول فقه خيلي زياد تحقيقات داشته اند.

با اين وجود آيا به نظر شما فقه شيعه نياز به بازنگري ندارد؟

بله همين طور است، به نظر مي آيد امروزه با گسترش مسائل مستحدثه فقه شيعه نيز نيازمند رويكرد جدي به قواعد فقه است. خصوصا به اعتقاد برخي فقه موجود نيازمند اصلاح و گسترش مباني و قواعد فقهي است. نكته بسيار مهم در پرداختن به قواعد فقهي اين است كه قواعد فقه زمينه ساز توليد علم و نظريه پردازي در عرصه فقاهت است. اهميت نظريه پردازي در دانش فقه و اصول امروزه نيز بركسي پوشيده نيست. البته پرداختن به قواعد فقه به معناي تاسيس فقه جديد نيست، بلكه نگاهي تحليلي و عميق به منابع موجود است. با تحليل و عمق نگري در منابع موجود مي توان مسائل كلي را بدست آورد و با استفاده از ضوابط تاسيس قاعده، قواعد جديدي را تاسيس نمود.

انتهاي پيام/113